Những dự án về tương tác mạng xã hội Web3 đáng chú ý

Gần đây, Elon Musk đã công bố mua lại mạng xã hội hàng đầu Twitter, đồng thời chỉ ra Twitter là một không gian kỹ thuật số phục vụ cho các cuộc tranh luận về những vấn đề quan trọng đối với tương lai nhân loại. Ông Jack Dorsey, cựu CEO Twitter, cũng đồng tình Twitter nên trở thành một sản phẩm công cộng.

Thương vụ mua lại mạng xã hội lớn nhất nhiều năm nay, vụ việc phơi bày cuộc khủng hoảng mà lĩnh vực này đang phải đối mặt. Từ mâu thuẫn giữa thuộc tính công khai và lợi nhuận cho đến cơ chế kiểm toán hộp đen và nhu cầu minh bạch, tất cả đều được bộc lộ rõ ràng. Khi mạng xã hội bắt đầu bị cuốn theo lợi ích thương mại và chính trị, chúng ngày càng thất bại trong việc hoàn thành vai trò nhà cung cấp dịch vụ công cộng. 

Do đó, việc Elon Musk mua lại Twitter được cho là sẽ tạo ra một loạt thay đổi đối với mô hình hoạt động hiện tại nhằm đáp ứng nhu cầu của công chúng. Đồng thời, nhiều dự án gốc Web3 cũng đang nghiên cứu chuyển đổi mạng xã hội sang mô hình mạng xã hội Web3 mới theo biểu đồ xã hội mở, NFT hoặc mô hình tokenomic.

Bài viết này sẽ giới thiệu ngắn gọn về 7 dự án tiêu biểu nhất, gồm có Lens Protocol, Bluesky, DeSo, Mem Protocol, Cyberconnect, Atem Network và BBS Network.

1. Lens Protocol

Lens Protocol là một giao thức biểu đồ xã hội Web3 được phát triển trên nền tảng Polygon bởi đội ngũ Aave. Dự án được tạo ra với mục đích cho phép nhà sáng tạo kết nối dễ dàng hơn với cộng đồng, tạo thành một biểu đồ xã hội hoàn toàn do người dùng sở hữu. Một trong những tính năng quan trọng chính của Lens Protocol là khả năng tổng hợp và modular (chia nhỏ hệ thống), cho phép nhà phát triển xây dựng ứng dụng xã hội của riêng họ hoặc thêm tính năng mới. Nói cách khác, bất kỳ ứng dụng nào cũng có thể tích hợp giao thức, đồng thời đảm bảo nội dung và mối quan hệ xã hội của người dùng không bị thay đổi.

Theo giao thức, các mạng Web2 đều đọc dữ liệu từ một cơ sở dữ liệu tập trung duy nhất, khiến cho hồ sơ, danh sách bạn bè và nội dung của người dùng bị khóa và thuộc sở hữu của nhà mạng. Điều này khiến các mạng lưới phải tham gia "trò chơi có tổng bằng 0" (cạnh tranh với nhau) để tranh giành người dùng.

Trong khi đó, tại Lens Protocol, do nắm quyền sở hữu dữ liệu, người dùng có thể đưa dữ liệu đó lên bất kỳ ứng dụng nào thuộc giao thức. Đặc biệt là nhà sáng tạo, với tư cách là chủ sở hữu thực sự của nội dung mình tạo ra, họ không cần phải lo lắng bị "cướp" ý tưởng khi kế sinh nhai của họ phải phụ thuộc vào thuật toán và chính sách của một nền tảng duy nhất. Ngoài ra, mọi ứng dụng sử dụng Lens Protocol đều đóng góp cho toàn bộ hệ sinh thái, biến trò chơi có tổng bằng không thành một trò chơi hợp tác. Các nhà phát triển có thể tập trung thiết kế trải nghiệm xã hội mà không cần dùng đến cơ chế phản hồi để thu hút sự chú ý của người dùng.

Cụ thể, Lens tạo ra trang chủ của người dùng dưới dạng "Hồ sơ NFT" (Profile NFT) chứa lịch sử tất cả bài đăng, bình luận và nội dung khác do người dùng tạo và quyền sở hữu NFT này cho phép người dùng kiểm soát nội dung của chính họ. Chỉ người dùng có "Hồ sơ NFT" mới có thể đăng nội dung, bình luận và retweet. Những người dùng khác có thể theo dõi một trang và nhận "Theo dõi NFT" (Follow NFT). Ngoài ra, người dùng có thể thu thập nội dung do người sáng tạo phát hành và nhận "Thu thập NFT" (Collect NFT) tương ứng.

Trang web chính thức: https://lens.dev/

2. Bluesky

Bluesky ban đầu được khởi xướng bởi Twitter. Đến tháng 2 năm nay, nền tảng chính thức thành lập một tổ chức để hoạt động độc lập với mục tiêu tạo ra một giao thức xã hội nguồn mở phi tập trung để phát triển mạng xã hội. Từ đó, các nhà phát triển có nhiều cơ hội xây dựng và đổi mới, đồng thời người dùng có nhiều lựa chọn và quyền kiểm soát hơn đối với dịch vụ mà họ sử dụng. Thuật toán, cơ chế đánh giá nội dung và nhiều thứ khác sẽ nằm trong tay người dùng thay vì nền tảng.

Mặc dù Bluesky vẫn chưa xác định liệu có nên xâm nhập vào lĩnh vực blockchain hay tiền điện tử hay không, điều này cho thấy phát triển và ứng dụng giao thức phi tập trung là con đường lý tưởng nhất để xây dựng một nền tảng công nghệ mạnh mẽ và độc lập. Ông Jay Graber, Giám đốc điều hành Bluesky, cho biết:

“Phi tập trung đề cập đến sự thay đổi cấu trúc, chỉ bản thân nó là không đủ để tạo ra một hệ sinh thái truyền thông xã hội lành mạnh. Tuy nhiên, khi tạo ra môi trường tự do cho các nhà phát triển, nơi cộng đồng có thể tự quản lý và người dùng dễ dàng chuyển đổi dịch vụ, phi tập trung sẽ trở thành chất xúc tác cho sự đổi mới, từ đó cải thiện quan hệ tương tác giữa cộng đồng."

Về cơ chế kiểm duyệt, dự án sẽ chủ động xây dựng các công cụ kiểm duyệt nhiều lớp minh bạch và tạo khuôn mẫu cho các công cụ sau này.

Về cấu trúc cụ thể, Bluesky kết hợp tính linh động của "giao thức tự chứng nhận" với trải nghiệm người dùng thân thiện theo cơ chế ủy quyền lưu trữ, giúp người dùng không cần vận hành cơ sở hạ tầng của riêng họ, đồng thời các nhà phát triển có thể xây dựng các ứng dụng hiệu suất cao.

Bluesky hiện vẫn chưa công bố thiết kế mô hình cụ thể. Dự án cho hay trọng tâm của giai đoạn này là xây dựng và ra mắt một nguyên mẫu để minh họa cho cấu trúc của nó.

Trang web chính thức: https://blueskyweb.org/

3. DeSo

DeSo là một blockchain layer 1 được tùy chỉnh để mở rộng quy mô ứng dụng xã hội phi tập trung. DeSo được xây dựng dựa trên công nghệ cơ bản của BitClout, nhằm tạo ra một phiên bản phi tập trung của Twitter. So với các blockchain khác, DeSo có quy mô và thông lượng lớn hơn, sở hữu một lượng lớn tùy chỉnh lưu trữ và lập chỉ mục logic. Nhờ vậy, dự án có thể tăng cường hỗ trợ dữ liệu truyền thông xã hội phức tạp, điển hình như bài đăng, hồ sơ người dùng, người hâm mộ, dự đoán và các chức năng khác. Tất cả đều là mã nguồn mở.

Trong DeSo, hồ sơ của mỗi người dùng được lưu trữ on-chain, kiểm soát hoàn toàn bằng private key, làm cho danh tính người dùng (hồ sơ, bài đăng, câu trả lời,...) có thể di chuyển trên mọi ứng dụng trong hệ sinh thái DeSo. Một số tính năng đáng chú ý khác bao gồm token xã hội (social token), NFT xã hội (social NFT) và tặng tiền (social tipping).

NFT mint trên DeSo sẽ được gắn với hồ sơ của nghệ sĩ và có thể hiển thị trên hồ sơ của người mua, đề cao bản quyền gốc, đồng thời khiến cho chúng có tính xã hội và giá trị cao hơn.

Năm ngoái, dự án đã nhận được 200 triệu đô la Mỹ từ các nhà đầu tư hàng đầu như a16z, Sequoia Capital, Coinbase Ventures, Polychain Capital, Pantera Capital,v.v.

Trang web chính thức: https://www.deso.org/

4. Mem Protocol

Mem Protocol hướng đến tạo ra một phiên bản Web3 của Zhihu, tạo cơ hội cho người dùng kiếm tiền thông qua chia sẻ kiến thức. Nhờ có hợp đồng thông minh, người dùng Mem có thể xác minh danh tính trên blockchain và thành lập hệ thống danh tiếng có thể xác minh của riêng họ. Bên cạnh đó, giao thức cũng xây dựng một giao diện để duyệt dữ liệu của các ví on-chain và thiết kế một giao thức mở để ghi lại tương tác và mối quan hệ giữa các ví cũng như việc tạo token.  

Mem lưu trữ thông tin của người tham gia, bao gồm lịch sử sử dụng mạng xã hội, hoạt động on-chain và kinh nghiệm nghề nghiệp, trong các kho tiền được mã hóa. Dữ liệu này do người dùng sở hữu và kiểm soát, và với sự cho phép của người dùng, dữ liệu này có thể được coi như "điểm tín dụng xã hội" hoặc "biểu đồ xã hội".

Với hệ thống danh tiếng và hợp đồng thông minh, người dùng có thể sử dụng danh tính của họ để thực hiện những hành động vốn thuộc về thế giới thực trên chính blockchain. Chẳng hạn, họ có khả năng đặt câu hỏi, quyên góp tiền thương và xây dựng hệ thống danh tiếng tùy theo nhu cầu của mình.

Mem hy vọng token xã hội và hợp đồng thông minh sẽ mở ra cơ hội tạo lập các ứng dụng và cộng đồng trên giao thức, điển hình là đánh giá sản phẩm, phương tiện truyền thông xã hội và tìm việc làm.

Tháng 11 năm ngoái, dự án đã hoàn thành khoản tài trợ 3,1 triệu đô la do a16z dẫn đầu, với sự tham gia của các nhà đầu tư khác như cựu CTO của Coinbase Balaji Srinivasan, Olaf Carlson-Wee (Polychain) và Charlie Cheever.

Trang web chính thức: https://mem.co/

5. CyberConnect

CyberConnect là một giao thức biểu đồ xã hội phi tập trung chuyên về mạng xã hội Web3 và metaverse. CyberConnect nhắm đến khôi phục quyền sở hữu và dữ liệu biểu đồ xã hội cho người dùng, đồng thời cung cấp cơ sở hạ tầng cho các nhà phát triển Web3. 

Biểu đồ xã hội modular và chỉ mục đề xuất của dự án cung cấp lớp dữ liệu chung cho các ứng dụng phi tập trung thế hệ mới (GameFi, NFT, DAO), từ đó bổ sung nhứng tính năng hữu ích và có tình huống ứng dụng cụ thể. Mặc dù Dapp có thể lấy dữ liệu biểu đồ xã hội của CyberConnect sau khi nhúng mã của CyberConnect, người dùng có quyền cho phép ứng dụng đọc dữ liệu này hay không.

Hiện tại, dự án hỗ trợ người dùng kết nối với Opensea, Twitter, Mirror và nhiều tài khoản khác sau khi dùng ví kết nối với Dapp. CyberConnect cũng đang dự định ra mắt CyberChat, một phần mềm nhắn tin, để ứng dụng dữ liệu biểu đồ xã hội.

Tháng 11 năm ngoái, CyberConnect huy động thành công 10 triệu đô la, do Multicoin Capital và Sky9 Capital đứng đầu, với sự tham gia của Animoca Brands, DraperDragon, Hashed, Zoo Capital, Smrti Lab và Mask Network.

Trang web chính thức: https://cyberconnect.me/

6. Atem Network

Nền tảng xã hội Web3 Atem hiện đang xây dựng một không gian do người dùng sở hữu dựa trên token và NFT. Tại đây, mọi người có thể trò chuyện, giao dịch và quản lý không gian một cách P2P. Dự án mong muốn xây dựng một biểu đồ xã hội phi tập trung trong Web3 chat box (phòng chat Web3), bao gồm biểu đồ cho các nền tảng khác nhau như mạng xã hội, game và cả Dapp. Mục tiêu dài hạn của Atem là xây dựng biểu đồ xã hội cá nhân và nhóm, tích hợp với các Dapp khác nhau và tạo thành giải pháp một cửa cho các cơ sở.

Trong Atem, không gian nhóm được hình thành dựa trên token và NFT do các cá nhân sở hữu. Chỉ người nắm giữ mới có quyền tham gia và phát biểu trong cộng đồng. Tất cả không gian và kênh sẽ nằm dưới sự quản lý của DAO, đồng nghĩa người dùng sẽ cùng quyết định bộ quy tắc cho cộng đồng. Vì dữ liệu được lưu trữ theo cách phi tập trung với mã hóa đầu cuối đảm bảo ẩn danh hoàn toàn, người dùng có thể kiểm soát dữ liệu, danh tính và quyền quản trị của họ.

Ngoài ra, người dùng Atem không chỉ có thể trò chuyện với nhau như trong các phòng chat truyền thống mà còn có thể gửi token và NFT cho nhau. Giải pháp của Atem cho phép người dùng giao dịch liên tục các token và NFT ở một nơi mà không cần phải rời khỏi phòng chat hay đăng nhập vào sàn giao dịch nào khác. Atem cũng có thể tự động nhóm người dùng thành một cộng đồng dựa trên token hoặc NFT mà họ sở hữu.

Tháng 2 năm nay, Atem Network tuyên bố hoàn thành vòng tài trợ hạt giống trị giá 3 triệu đô la, do INCE Capital dẫn đầu, với sự tham gia của GSR Ventures, Mask Network, Mirana Ventures, A&T Capital, Atlas Capital, Foresight Ventures, Zonff Partners và người đồng sáng lập Zhihu Michael Zhang.

Trang web chính thức: https://www.atemnet.com/

7. BBS Network

Tương tự như Reddit và Tieba, BBS Network là một mạng xã hội phi tập trung cho phép người dùng tạo diễn đàn, đăng bài, bình luận, chia sẻ suy nghĩ và kiếm thu nhập từ nội dung của họ. Bất kỳ người dùng nào cũng có thể tạo BBS trên nền tảng và vận hành trên một miền riêng biệt trong khi vẫn giữ liên kết với những BBS khác. Người sáng tạo, người kiểm duyệt và các bên liên quan có quyền tiếp cận phần thưởng token của dự án hoàn toàn tự động và minh bạch.

Mỗi bài viết được đăng tải trên BBS có thể coi như một NFT. Người dùng có thể mua, bán hoặc thậm chí cho thuê NFT này trong khi vẫn được hưởng doanh thu quảng cáo từ những bài viết đó. Trên BBS, ảnh hưởng của một bài đăng được xác định bởi động lực thị trường thực tế. Giá trị nó tạo ra được chia sẻ giữa người tạo bài đăng, chủ sở hữu hiện tại và những người kiểm duyệt của hội đồng quản trị, từ đó khuyến khích mọi người trên nền tảng cùng nỗ lực hết sức để tăng tính hấp dẫn của BBS đối với khán giả/ độc giả.

Mỗi chủ sở hữu BBS có thể đặt quy tắc kiểm duyệt và chính sách nội dung cho cộng đồng và người dùng có thể tự do chọn truy cập vào phân khúc nào tùy theo sở thích của họ. BBS có thể tùy chỉnh và nâng cấp bằng cách sử dụng các module, thúc đẩy khả năng lựa chọn và sự đa dạng của người dùng.

Tháng 12/2021, BBS Network nhận khoản tài trợ vòng hạt giống trị giá 1,5 triệu đô la từ Binance Labs.

Trang web chính thức: https://www.bbsnetwork.io/