Toàn cầu hoá và Blockchain - Câu chuyện phát sinh từ cuộc xung đột Ukraine-Nga

Cuộc chiến Ukraine-Nga diễn ra trong bối cảnh khác với quá khứ, nơi truyền thông xã hội, chính trị, mạng lưới truyền thông toàn cầu và tiền điện tử đang diễn giải lại các xung đột chính trị đương thời.

Cả thế giới đang chứng kiến ​​một cuộc xung đột giữa Ukraine-Nga, đây không còn giới hạn trong một "cuộc chiến truyền thông". Ngoài các phương tiện chiến đấu bộ binh và pháo tự hành của Kharkov thì phương tiện liên lạc, mạng lưới xã hội và thị trường tiền điện tử cũng nóng lên hơn bao giờ hết.

Chiến tranh tổng quát là  kết quả không thể tránh khỏi trong tương lai, bao gồm chiến tranh mạng, chiến tranh tài nguyên, chiến tranh truyền thông,...

Xung đột trên mạng xã hội: Từ Marcos đến Zelenskyy

Vào đầu thiên niên kỷ trước, Manuel Castell đã phân tích vai trò của mạng thông tin trong các phong trào xã hội thông qua tác phẩm "The Power of Identity", ông tin rằng nền kinh tế toàn cầu dễ bị tác động bởi những thông tin chưa được kiểm soát.

Một nhà xã hội học tên Custer hiểu được logic là mạng lưới Internet có thể làm thay đổi tình hình chính trị giữa các nước. Một trường hợp điển hình Custer gọi là "phong trào du kích dựa trên thông tin" là cuộc đấu tranh Zapatista nổ ra để bảo vệ lợi ích của người Maya.

Marcos là thủ lĩnh của phong trào Zapatista, anh rất thành thạo về xã hội học và truyền thông. Anh tận dụng phương tiện Internet để xây dựng cầu nối giao tiếp và sử dụng nhiều ý tưởng làm ra những bộ trang phục độc đáo. Tuyên ngôn Movement of the Heart (tạm dịch: Chuyển động của trái tim) được lan truyền rộng rãi trên Internet định hình lại cội nguồn của bản sắc: Sự phản kháng không phải vì một chủng tộc duy nhất, mà vì một hoàn cảnh chung.

"Trong thế giới hiện tại, thông tin là thứ có giá trị nhất và chính nó cũng là vũ khí có thể giết chết nhiều người hơn là viên đạn" - Custer

Hiện tại, cuộc kháng chiến của Ukraine trước Nga do Tổng thống Zelensky lãnh đạo, chúng ta thấy các chiến thuật mạng thông tin của phong trào Zapatista những năm về trước: Internet phân tán, đa chiều và mạng liên lạc hình thành cấu trúc mới, phương tiện truyền thông được sử dụng rộng rãi hơn.

Không giống như Tổng thống Vladimir Putin, người đang ngồi một mình trong Điện Kremlin chỉ đạo thì Tổng thống Zelensky của Ukraine xuất hiện với bộ áo giáp trước giới truyền thông nhằm vận động một cuộc đấu tranh không chỉ trong nước và cả toàn cầu. Không chỉ ông mà những người lính Ukraine sử dụng máy quay trong lúc chiến đấu nhằm cho cả thế giới cùng xem.

Theo cuộc thăm dò của BBC đối với khoảng 2.000 người dân Ukraine, số người ủng hộ Tổng thống Zelensky lên đến 91%. Mạng xã hội đã lên án cuộc chiến lần này, rất nhiều cảm xúc và niềm tin chiến thắng ủng hộ đất nước Ukraine.

Rất nhiều thông tin trên mạng chúng ta khó xác định được sự thật như Ukraine tuyên bố rằng Nga tấn công dân thường, nhưng Nga lại cho rằng Ukraine mới là bên tấn công dân Nga, vậy sự thật là như thế nào? Ngay cả khi có người chứng kiến, những nguồn thông tin này được phân tán có thực sự phản ánh bức tranh toàn cảnh?

Người công bố thông tin có thể đứng về một phía và đưa tin không đúng sự thật. Các trang mạng xã hội như Facebook, Twitter, Reddit,... tích cực trấn an dư luận và hạn chế những thông tin gây sai lệch.

Sự tranh cãi trên mạng xã hội chắc chắn là một trong những cuộc chiến mới trong cuộc chiến không giới hạn Ukraine-Nga, nhưng ý nghĩa sâu xa của cuộc xung đột này rõ ràng còn nhiều hơn thế. Sự tham gia của tiền mã hóa là một biến thể hoàn toàn mới của phong trào kháng chiến Ukraine so với các cuộc chiến tranh trong quá khứ.

Tiền điện tử cho thấy giá trị tự do trên thị trường tài chính khi thách thức giới hạn tài khoản ngân hàng, vượt qua ranh giới giữa các quốc gia và hoạt động theo cơ chế đồng thuận cụ thế. Mọi người đang chờ đợi liệu blockchain và tiền điện tử sẽ phản ứng như thế nào để được công nhận là nhà cung cấp dịch vụ mạnh mẽ?

"Ethereum là trung lập, nhưng tôi thì không"

2.1 Tiền điện tử là tài sản vững chắc

Hiện nay mọi người đang lo lắng tiền điện tử là một loại tài sản đầu cơ, rủi ro cao nhưng cần công nhận tiền điện tử là thực thể riêng lẻ, được kiểm soát và đảm bảo tính bảo mật bởi logic của blockchain. Trong những tình huống khắc nghiệt như vậy, bản chất kỹ thuật của tiền điện tử được phản ánh.

"Đối với người dân Ukraine, hệ thống tài chính truyền thống đã không thể hoạt động bình thường trong chiến tranh và tài sản cá nhân không đảm bảo cho sự hoạt động của thẻ tín dụng"  @usleepwalker chia sẻ trên Twitter

Một nhà báo người Đan Mạch ở Ukraine đã mua thành công một chiếc ô tô khi thanh toán bằng Bitcoin và tiền điện tử đã trở thành "tiền tệ có sức mạnh" theo một nghĩa nào đó.

Tiền điện tử đang trở thành nơi trú ẩn an toàn cho người Ukraine: Theo dữ liệu từ forkast, ngày 24-25/2/2022 sàn giao dịch Kuna chứng kiến ​​sự gia tăng về khối lượng giao dịch tiền điện tử, khi ngày càng nhiều người đổi tiền pháp định Ukraine sang tiền điện tử.

Dữ liệu giao dịch Kuna

Trong khi Ukraine nhận thấy cơ hội trong tiền điện tử, Nga cũng đang suy nghĩ về các bước tiếp theo trước tiền điện tử.

Theo tin tức của Bloomberg (27/2), cơ quan giải quyết quốc tế của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) cho biết họ sẽ tuân thủ các biện pháp trừng phạt Nga theo luật pháp quốc tế.

SWIFT là cơ quan do phương Tây quản lý và kiểm soát sự thanh toán trên toàn cầu. Trong quá khứ, Mỹ từng sử dụng SWIFT để khiến thương mại xuất khẩu dầu của Iran bị thiệt hại nặng nề, phá hủy hệ thống tiền tệ và cơ sở thanh toán của Iran.

Một số phương tiện truyền thông cho rằng các biện pháp trừng phạt tài chính mà phương Tây áp đặt đối với Nga sẽ ngày càng dễ dàng bị vượt qua, một phần do việc áp dụng tiền điện tử ồ ạt ở Nga. Theo đó không chỉ Ukraine mà cả Nga sẽ tích trữ tiền điện tử.

Cơ quan chuyển đổi kỹ thuật số Ukraine đang gửi thư chính thức tới 8 sàn giao dịch tiền điện tử (Coinbase, Binance, Huobi, KuCoin, Bybit, Gate.io, Whitebit và Kuna của Ukraine) yêu cầu họ ngừng cung cấp dịch vụ cho người dùng Nga. Mỹ cũng yêu cầu các sàn giao dịch tiền điện tử (Binance US và Coinbase) thực hiện chính sách mới để ngăn Nga trốn tránh các lệnh trừng phạt. 

Trao đổi tiền điện tử là một kênh để tài sản chuyển đổi từ tiền pháp định truyền thống sang quyền sở hữu trên chuỗi nhưng các sàn CEX là các "doanh nghiệp tiền điện tử" tập trung tuân theo các quy định chính trị của nước sở tại. Trong tranh chấp Ukraine-Nga không dễ để các công ty này giữ thái độ trung lập do đó khái niệm "phi tập trung" ngày càng xa vời. 

Tiền điện tử thu hút sự tin tưởng ở nhiều tầng lớp, từ các nhà tư bản và những người quyền lực mong muốn chuyển đổi tài sản, đến những thường dân lo lắng về sự lạm phát của tiền pháp định đã dẫn họ đến với tiền điện tử.

Nhìn vào sự phát triển của trật tự tài chính toàn cầu ở cấp độ cao hơn, tiền điện tử thậm chí có thể là tài sản quyền lực nhất của bất kỳ thực thể nào không còn tin tưởng vào hệ thống tài chính hiện tại. Đây là một cuộc nổi dậy chống lại "toàn cầu hóa" như Castor đã từng nói. Nếu cộng đồng quốc tế nghĩ rằng hệ thống tài chính hiện tại chỉ là sự bành trướng của logic đơn phương, thì khi dựa vào công nghệ blockchain một trật tự mới có thể xảy ra khi stablecoin đang trong giai đoạn chuyển mình.

2.2 Ủng hộ tiền điện tử

Trong quá khứ, kết quả của "chiến tranh mạng" không gì khác ngoài việc tác động đến các cuộc thăm dò dư luận, từ đó cung cấp cơ sở cho các chính sách hoặc hoạt động quân sự của một quốc gia. Nhưng trong Chiến tranh Ukraine-Nga, các đối tượng tiếp cận bằng chiến thuật thông tin "lens politics" (tạm dịch: chính trị truyền thông) của Zelensky đã thay đổi so với trước đây.

Cách hoạt động chính trị của Zelensky là phát sóng trực tiếp với giọng nói nặng nề. Các khoản quyên góp bằng tiền điện tử chính thức can thiệp vào các cuộc chiến tranh đương đại.

Ngày 26/2/2022, chính phủ Ukraine chính thức thông báo rằng họ sẽ chấp nhận các khoản quyên góp bằng tiền điện tử. Việc tuyên bố của một quốc gia có chủ quyền chấp nhận các khoản tài trợ toàn cầu bằng tiền mã hóa để phản ứng với chiến tranh chắc chắn là một sự kiện lịch sử khác sau khi El Salvador công nhận Bitcoin là loại tiền hợp pháp.

Chỉ trong vài ngày, số người theo dõi trên Twitter của UkraineDAO đã đạt 12,4 nghìn người. Trong Discord, họ đang tập hợp những người ủng hộ Ukraine, mọi người có thể quyên góp mọi thứ trong phạm vi khả năng của mình. UkraineDAO đã phát động gây quỹ cộng đồng Ethereum trên party.bid để đấu giá các NFT có cờ Ukraine, đến tối ngày 28/2 họ đã quyên góp được 1.360 ETH từ hơn 2.000 địa chỉ ví khác nhau.

Nhà xã hội học tài chính Zelizer đưa ra quan điểm về tiền trong cuốn "The Social Meaning of Money" rằng "tiền không đồng nhất về chất". Zelizer đang cố gắng giải thích: Tiền dường như được đồng nhất, làm cho giá trị phi vật chất trong cuộc sống hàng ngày có thể tính toán được thông qua cái mà Simmel gọi là "flattening effect" (tạm dịch: hiệu ứng làm phẳng).

Importantik đã nói: "Ethereum là trung lập, nhưng tôi thì không". 

ETH được sử dụng để quyên góp cho người dân Ukraine chứa đựng những yêu cầu mạnh mẽ về đạo đức. Đằng sau các ký tự bắt đầu bằng 0x là những người yêu hòa bình.

Từ mạng lưới nhận dạng đến mạng lưới hành động

Internet chỉ thực hiện toàn cầu hóa thông tin, trong khi tiền điện tử thực hiện toàn cầu hóa giá trị. Thông qua mạng lưới truyền thông xã hội, các cá nhân có thể nhận được thông tin cần thiết và hình thành lập trường của riêng mình. Nhưng trong môi trường truyền thống, thái độ đó khó chuyển thành hành động thực tế bởi các rào cản về chính trị. Blockchain có tính năng thanh toán ngang hàng (peer-to-peer) cho phép tiền điện tử hoạt động theo mô hình khác.

Đối với những người trẻ thuộc thế hệ tiền điện tử, trước đây chúng ta chỉ có thể quyên góp thông qua các tổ chức từ thiện lớn như Hội Chữ thập đỏ, nhưng bây giờ mọi người đều có thể làm điều gì đó và không còn cảm thấy bất lực nữa.

"Nhiều số tiền nhỏ quyên góp được sẽ trở thành một ngọn núi to"

Đối với một quốc gia, nhà nước hiện đại thì việc gây quỹ toàn cầu thông qua tiền điện tử sẽ thay đổi sâu sắc logic hành động của một thực thể chính trị trong tương lai: Các biên giới và rào cản hữu hình đang biến mất, trong tương lai dư luận và danh tính sẽ xác định phạm vi hoạt động toàn cầu.

Logic cơ bản của blockchain là chống lại sự quản lý của nhà nước và hệ thống tài chính tập trung, từ lâu đã được Satoshi Nakamoto viết trên khối gốc của Bitcoin. Quyền truy cập vào node của mạng lưới tiền điện tử là công khai, có nghĩa là khó có khả năng hạn chế quyền lực và sự mở rộng của bên trung gian.

Các đặc điểm mà Permissionless chỉ ra về toàn cầu hóa, đây là sự tự hiện thực hóa của chủ nghĩa toàn cầu trong kỷ nguyên mã hóa. Tiền tệ xuyên biên giới là một phép ẩn dụ cho cộng đồng trên toàn cầu.

Tổng kết

Cuộc chiến Ukraine-Nga diễn ra trong bối cảnh khác với quá khứ, nơi truyền thông xã hội, chính trị, mạng lưới truyền thông toàn cầu và tiền điện tử đang diễn giải lại các xung đột chính trị đương thời.

Nếu nó có thể giúp thúc đẩy lập trường tự do, chính luận và lực lượng hòa bình bằng cách trao quyền cho các cá nhân bằng một hành động hữu hình để chuyển đổi, thì đây có thể là lý tưởng cao cả nhất của chủ nghĩa toàn cầu tiền điện tử.